معرفی قریه جات ولایت سمنگان:

از جمله امکان دیدنی و جالب این ولایت میتوان به کوچه عارق، چکاک، تنگی یعقوب پایین، سرخه گاوکش، تیموری بیانان، خانه سنگی، قره مورچه، سرخه بوبکی، حاجی بچه، اوی متان، نیکک، تاجک دهی و چلغزار و ولسوالی خرم سرباغ اشاره کرد.

برای معلومات بیشتر در مورد ولایت سمنگان به ادامه مطلب مراجعه کنید.

وضعیت مذهبی مردم سمنگان:

ساکنین ولایت سمنگان بسیار مردم مذهبی، مهمان نواز و صلح دوستی هستند.

معادن ولایت سمنگان:

این ولایت دارای معادن زیاد زغال سنگ میباشد.

"تخت رستم" در ولایت سمنگان افغانستان

دوشنبه 1 خرداد‌ماه سال 1391

در وبلاگ شاهنامه خوانان آغاجاری مطلبی در باره "تخت رستم" در افغانستان خواندم که قسمتی از آن را اینجا می آوريم:

معروفترین داستانی که در این مورد وجود دارد، این است که وقتی "رستم" با "تهمینه" دختر شاه سمنگان ازدواج کرد، برای هر یک از آن‌ها تختی ساختند اما رستم شبی برای خود سنگ بزرگی را تراشید و آن را به شکل تخت درآورد.

تهمینه نیز اتاق‌های سنگی برای خود تراشید و مراسم عروسی رستم و تهمینه در محلی اتفاق افتاد

"تخت رستم" شاهکاری با قدمت 3500 ساله در افغانستان + عکس را ملاحظه نماييد.

خبرگزاری فارس: ولایت "سمنگان" از مناطق کهن افغانستان است که تختی عظیم سنگی در آن قرار دارد و افغان‌ها معتقدند که این تخت توسط رستم ساخته شده و زرتشت 10 سال روی آن زندگی کرد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در کابل، در افغانستان به خصوص در نیمه شمال‌شرقی آن آثاری از صدها معبد بوداییان وجود دارد که باستان‌شناسان آن‌ها را به دوره حضور "کوشانی‌ها" در افغانستان نسبت می‌دهند.

تخت رستم از عجایب معماری عصر بودا

یکی از این عجایب به جامانده از این دوران "تخت رستم" نام دارد که در ولایت سمنگان در شمال افغانستان قرار دارد.

این مکان خارق‌العاده در درون سنگی یکپارچه تراشیده شده و باستان شناسان جهان آن را از عجایب معماری عصر بودایی در افغانستان به حساب می‌آورند.

در شمال افغانستان در مسیر "پل خمری" و "تاشقرغان" منطقه‌ای به نام "ایبک" یا "سمنگان" وجود دارد که همه ساله در فصل بهار مسافران زیادی به این منطقه خوش آب و هوا سفر و ایام "جشن گل سرخ" را در این منطقه سپری می‌کنند.

این منطقه از نظر تاریخی و جغرافیایی موقعیت بسیار مهمی دارد و در دوره‌های گذشته و سا‌ل‌های قبل و بعد از اسلام، همواره یکی از مراکز فرهنگی بوده و موقعیت جغرافیایی آن که در مسیر ولایات "بغلان" و "بلخ" قرار دارد، اهمیت آن را بیشتر کرده است.

کوه‌های سمنگان محل زندگی انسان‌های اولیه

بر اساس تحقیقات و حفاری‌های انجام شده توسط "کارلنتن کون" باستان شناس آمریکایی، احتمال آن می‌رود که 30 تا 50 هزار سال قبل از میلاد شکارچی‌های "هندوکش" و انسان‌های اولیه عصر حجر در کوه‌های این منطقه زندگی می‌کردند.

وجود استوپه‌ای‌ بزرگ در یک تخته سنگ، مهم‌ترین ویژگی‌ است که باعث شهرت سمنگان شده و امروز از آن با عنوان تخت رستم و یا "توپ رستم" یاد می‌شود.

تخت رستم به سمنگان شهرت جهانی داد و نزد باستان شناسان خارجی از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.

تخت رستم از معروف‌ترین بناهای معماری عصر بودایی به شمار می‌رود که در فاصله 5/14 کیلومتری در جنوب مرکز سمنگان در جاده متصل به "مزارشریف" قرار دارد.

بنای موجود برآمده از دل یک تکه سنگ است که در مجاورت خود معادنی هم دارد.

وجود این بنا در داخل بدنه کوه یا همان تپه حفر شده، از عجایب معماری عصر بودایی افغانستان قدیم به شمار می‌رود.

"میجریان" باستان‌شناس انگلیسی اولین مسافر اروپایی بود که درباره معبد و استوپه بودایی "ایبک" در کتاب خود با نام "افغانستان شمالی" که در سال 1888 میلادی منتشر شد، اشاره کرد.

این نویسنده غربی در کتاب خود از این بنای خاص با عنوان تخت رستم یاد و از واژه تخت رستم که از زبان مردم منطقه به آن رسیده است، استفاده می‌کند.

بدون شک شکل طبیعی زمین‌های منطقه، علت مهمی است که باعث شده سمنگان در نظر پیروان بودا نیک بدرخشد.

همان‌طور که در بامیان شکل طبیعی دیوارهای کوه باعث شده است که "پیکره تراشان" بودایی معابد خود را به تقلید از مغاره‌های ماقبل تاریخ در داخل بدنه این دیوارها حفر کنند.

چنانچه برای ساختن معابد از کندن "سموچ‌" (مغاره) در داخل کوه‌ها و تپه‌ها استفاده کردند و برای شکل دادن استوپه‌ها برجستگی‌های سنگی را می‌تراشیدند.

"احمد علی کهزاد" مورخ و باستان شناس افغان در کتاب "افغانستان در پرتو تاریخ" به آن اشاره کرده و نوشته است: استوپه بودایی و معروف تخت رستم ایبک یکی از این برجستگی‌های طبیعی است که اطراف آن تراشیده شده است.

محیط استوپه تخت رستم 85 متر است و به دلیل این که معمولا در داخل استوپه‌ها یادگارهایی از قبیل مسکوکات و دیگر اشیاء قرار می‌دادند در تخت رستم نیز برای مخفی کردن این اشیاء اتاق‌های کوچکی بر فراز آن و از خود سنگ تراشیده شده است.

تاکنون تعداد زیادی گردشگر و علاقه‌مند از کشورهای مختلف به این منطقه آمده‌ و از خانه‌های کنده‌کاری شده که در رساله "حدود العالم" از آن‌ها نام برده شده است، بازدید کردند.

تعدادی از این اتاق‌ها و حجره‌ها معبد است و به تعبیر دیگر آن‌ها را بتخانه خوانده اند که در واقع منظور همان مجسمه بودا بوده است.

خانه بودا در حقیقت همان اتاق‌ها وحجره‌هایی است که در هرکدام از آن‌ها یک یا چند مجسمه بودا همراه با نقاشی و پیکره تراشی، ساخته شده‌اند که خود نشان دهنده هنر مجسمه سازی و هیکل تراشی آن عصر است.

"موسیو فوشه" باستان شناس فرانسوی معتقد است که بعد از تراشیدن اتاق کوچک، کار ساخت تخت رستم به علت نامعلومی متوقف شده و به پایان نرسیده است و این وقفه به ظهور "یفتلی‌ها" نسبت داده می‌شود.

بر اساس تحقیقات و حفاری‌های انجام شده توسط "احمدعلی کهزاد" که در این منطقه انجام شد، وجود استوپه سنگی یا همان تخت رستم و معابدی که در مجاورت آن از دوره بودایی وجود داشته است به دلیل وجود جلگه‌های حاصل‌خیز منطقه از روزگاران بسیار دور در عصر حجر و از دوران غارنشینی به بعد همواره کانون زندگی منطقه بوده است.

زرتشت 10 سال در تخت رستم زندگی کرد

در رابطه با قدمت تاریخی تخت رستم نظرات متفاوتی وجود دارد.

"یوسف‌ شاه یعقوب اوف"، رئیس باستان شناسی آکادمی علوم تاجیکستان که در سال 1383 از این منطقه بازدید کرد و تحقیقاتی را در این مورد انجام داد، معتقد است: زرتشت به مدت ده سال در محل تخت رستم که از نادرترین پیکره‌ تراشی‌های دوران زرتشت است، زندگی می‌کرد و در ساختن معابد این منطقه هم سهم داشته است.

به گفته وی، قدمت تاریخی این اثر، نیز به 3500 سال پیش می‌رسد.

برخی دیگر نیز بر این باور هستند که تخت رستم مربوط به دوران بودا بوده و قدمت آن به 2500 سال قبل برمی‌گردد.

طبق حفاری‌ها و تحقیقات انجام شده توسط موسیه فوشه معروفترین باستان شناس و خاور شناس فرانسوی، قدمت این منطقه تاریخی به قرن پنجم میلادی برمی‌گردد.

تخت رستم و نسبت آن با شاهنامه

از آنجایی که شاهنامه فردوسی و داستان‌های آن در میان مردم این منطقه از گذشته‌های دور و تاکنون جایگاه ویژه‌ای داشته و برخی از داستان‌های شاهنامه نیز در این منطقه اتفاق افتاده است و همچنین نام سمنگان به مراتب در شاهنامه آمده است، داستان‌های گوناگونی در رابطه با تخت رستم در میان مردم از گذشته‌های دور رواج داشته است.

معروفترین داستانی که در این مورد وجود دارد، این است که وقتی "رستم" با "تهمینه" دختر شاه سمنگان ازدواج کرد، برای هر یک از آن‌ها تختی ساختند اما رستم شبی برای خود سنگ بزرگی را تراشید و آن را به شکل تخت درآورد.

تهمینه نیز اتاق‌های سنگی برای خود تراشید و مراسم عروسی رستم و تهمینه در محلی اتفاق افتاد که تهمنیه ساخته بود.

"تخت رستم" در ولایت سمنگان افغانستان

دوشنبه 1 خرداد‌ماه سال 1391

در وبلاگ شاهنامه خوانان آغاجاری مطلبی در باره "تخت رستم" در افغانستان خواندم که قسمتی از آن را اینجا می آوريم:

معروفترین داستانی که در این مورد وجود دارد، این است که وقتی "رستم" با "تهمینه" دختر شاه سمنگان ازدواج کرد، برای هر یک از آن‌ها تختی ساختند اما رستم شبی برای خود سنگ بزرگی را تراشید و آن را به شکل تخت درآورد.

تهمینه نیز اتاق‌های سنگی برای خود تراشید و مراسم عروسی رستم و تهمینه در محلی اتفاق افتاد که تهمنیه ساخته بود.

"تخت رستم" شاهکاری با قدمت 3500 ساله در افغانستان

خبرگزاری فارس: ولایت "سمنگان" از مناطق کهن افغانستان است که تختی عظیم سنگی در آن قرار دارد و افغان‌ها معتقدند که این تخت توسط رستم ساخته شده و زرتشت 10 سال روی آن زندگی کرد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در کابل، در افغانستان به خصوص در نیمه شمال‌شرقی آن آثاری از صدها معبد بوداییان وجود دارد که باستان‌شناسان آن‌ها را به دوره حضور "کوشانی‌ها" در افغانستان نسبت می‌دهند.

تخت رستم از عجایب معماری عصر بودا

یکی از این عجایب به جامانده از این دوران "تخت رستم" نام دارد که در ولایت سمنگان در شمال افغانستان قرار دارد.

این مکان خارق‌العاده در درون سنگی یکپارچه تراشیده شده و باستان شناسان جهان آن را از عجایب معماری عصر بودایی در افغانستان به حساب می‌آورند.

در شمال افغانستان در مسیر "پل خمری" و "تاشقرغان" منطقه‌ای به نام "ایبک" یا "سمنگان" وجود دارد که همه ساله در فصل بهار مسافران زیادی به این منطقه خوش آب و هوا سفر و ایام "جشن گل سرخ" را در این منطقه سپری می‌کنند.

این منطقه از نظر تاریخی و جغرافیایی موقعیت بسیار مهمی دارد و در دوره‌های گذشته و سا‌ل‌های قبل و بعد از اسلام، همواره یکی از مراکز فرهنگی بوده و موقعیت جغرافیایی آن که در مسیر ولایات "بغلان" و "بلخ" قرار دارد، اهمیت آن را بیشتر کرده است.

کوه‌های سمنگان محل زندگی انسان‌های اولیه

بر اساس تحقیقات و حفاری‌های انجام شده توسط "کارلنتن کون" باستان شناس آمریکایی، احتمال آن می‌رود که 30 تا 50 هزار سال قبل از میلاد شکارچی‌های "هندوکش" و انسان‌های اولیه عصر حجر در کوه‌های این منطقه زندگی می‌کردند.

وجود استوپه‌ای‌ بزرگ در یک تخته سنگ، مهم‌ترین ویژگی‌ است که باعث شهرت سمنگان شده و امروز از آن با عنوان تخت رستم و یا "توپ رستم" یاد می‌شود.

تخت رستم به سمنگان شهرت جهانی داد و نزد باستان شناسان خارجی از شهرت ویژه‌ای برخوردار است.

تخت رستم از معروف‌ترین بناهای معماری عصر بودایی به شمار می‌رود که در فاصله 5/14 کیلومتری در جنوب مرکز سمنگان در جاده متصل به "مزارشریف" قرار دارد.

بنای موجود برآمده از دل یک تکه سنگ است که در مجاورت خود معادنی هم دارد.

وجود این بنا در داخل بدنه کوه یا همان تپه حفر شده، از عجایب معماری عصر بودایی افغانستان قدیم به شمار می‌رود.

"میجریان" باستان‌شناس انگلیسی اولین مسافر اروپایی بود که درباره معبد و استوپه بودایی "ایبک" در کتاب خود با نام "افغانستان شمالی" که در سال 1888 میلادی منتشر شد، اشاره کرد.

این نویسنده غربی در کتاب خود از این بنای خاص با عنوان تخت رستم یاد و از واژه تخت رستم که از زبان مردم منطقه به آن رسیده است، استفاده می‌کند.

بدون شک شکل طبیعی زمین‌های منطقه، علت مهمی است که باعث شده سمنگان در نظر پیروان بودا نیک بدرخشد.

همان‌طور که در بامیان شکل طبیعی دیوارهای کوه باعث شده است که "پیکره تراشان" بودایی معابد خود را به تقلید از مغاره‌های ماقبل تاریخ در داخل بدنه این دیوارها حفر کنند.

چنانچه برای ساختن معابد از کندن "سموچ‌" (مغاره) در داخل کوه‌ها و تپه‌ها استفاده کردند و برای شکل دادن استوپه‌ها برجستگی‌های سنگی را می‌تراشیدند.

"احمد علی کهزاد" مورخ و باستان شناس افغان در کتاب "افغانستان در پرتو تاریخ" به آن اشاره کرده و نوشته است: استوپه بودایی و معروف تخت رستم ایبک یکی از این برجستگی‌های طبیعی است که اطراف آن تراشیده شده است.

محیط استوپه تخت رستم 85 متر است و به دلیل این که معمولا در داخل استوپه‌ها یادگارهایی از قبیل مسکوکات و دیگر اشیاء قرار می‌دادند در تخت رستم نیز برای مخفی کردن این اشیاء اتاق‌های کوچکی بر فراز آن و از خود سنگ تراشیده شده است.

تاکنون تعداد زیادی گردشگر و علاقه‌مند از کشورهای مختلف به این منطقه آمده‌ و از خانه‌های کنده‌کاری شده که در رساله "حدود العالم" از آن‌ها نام برده شده است، بازدید کردند.

تعدادی از این اتاق‌ها و حجره‌ها معبد است و به تعبیر دیگر آن‌ها را بتخانه خوانده اند که در واقع منظور همان مجسمه بودا بوده است.

خانه بودا در حقیقت همان اتاق‌ها وحجره‌هایی است که در هرکدام از آن‌ها یک یا چند مجسمه بودا همراه با نقاشی و پیکره تراشی، ساخته شده‌اند که خود نشان دهنده هنر مجسمه سازی و هیکل تراشی آن عصر است.

"موسیو فوشه" باستان شناس فرانسوی معتقد است که بعد از تراشیدن اتاق کوچک، کار ساخت تخت رستم به علت نامعلومی متوقف شده و به پایان نرسیده است و این وقفه به ظهور "یفتلی‌ها" نسبت داده می‌شود.

بر اساس تحقیقات و حفاری‌های انجام شده توسط "احمدعلی کهزاد" که در این منطقه انجام شد، وجود استوپه سنگی یا همان تخت رستم و معابدی که در مجاورت آن از دوره بودایی وجود داشته است به دلیل وجود جلگه‌های حاصل‌خیز منطقه از روزگاران بسیار دور در عصر حجر و از دوران غارنشینی به بعد همواره کانون زندگی منطقه بوده است.

زرتشت 10 سال در تخت رستم زندگی کرد

در رابطه با قدمت تاریخی تخت رستم نظرات متفاوتی وجود دارد.

"یوسف‌ شاه یعقوب اوف"، رئیس باستان شناسی آکادمی علوم تاجیکستان که در سال 1383 از این منطقه بازدید کرد و تحقیقاتی را در این مورد انجام داد، معتقد است: زرتشت به مدت ده سال در محل تخت رستم که از نادرترین پیکره‌ تراشی‌های دوران زرتشت است، زندگی می‌کرد و در ساختن معابد این منطقه هم سهم داشته است.

به گفته وی، قدمت تاریخی این اثر، نیز به 3500 سال پیش می‌رسد.

برخی دیگر نیز بر این باور هستند که تخت رستم مربوط به دوران بودا بوده و قدمت آن به 2500 سال قبل برمی‌گردد.

طبق حفاری‌ها و تحقیقات انجام شده توسط موسیه فوشه معروفترین باستان شناس و خاور شناس فرانسوی، قدمت این منطقه تاریخی به قرن پنجم میلادی برمی‌گردد.

تخت رستم و نسبت آن با شاهنامه

از آنجایی که شاهنامه فردوسی و داستان‌های آن در میان مردم این منطقه از گذشته‌های دور و تاکنون جایگاه ویژه‌ای داشته و برخی از داستان‌های شاهنامه نیز در این منطقه اتفاق افتاده است و همچنین نام سمنگان به مراتب در شاهنامه آمده است، داستان‌های گوناگونی در رابطه با تخت رستم در میان مردم از گذشته‌های دور رواج داشته است.

معروفترین داستانی که در این مورد وجود دارد، این است که وقتی "رستم" با "تهمینه" دختر شاه سمنگان ازدواج کرد، برای هر یک از آن‌ها تختی ساختند اما رستم شبی برای خود سنگ بزرگی را تراشید و آن را به شکل تخت درآورد.

تهمینه نیز اتاق‌های سنگی برای خود تراشید و مراسم عروسی رستم و تهمینه در محلی اتفاق افتاد که تهمنیه ساخته بود.

در شاهنامه فردوسی چنین آمده است که رستم زال با تهمینه دختر شاه سمنگان ازدواج کرد. سمنگان يكي از ولايات كهن و باستاني افغانستان بوده مركز آن شهر شاداب وسر سبز ايبك ميباشد . كه ارتفاع آن از سطح بحر بيش از هزار متر است . اين منطقه خيلي ها حاصلخيز بوده ، حبوبات و ميوه هاي فراوان دارد . آب و هواي ايبك شهرت زياد داشته چنانچه گفته اند : آب ايبك ، نان ايبك ، خواب ايبك .

در شاهنامه فردوسی چنین آمده است که رستم زال با تهمینه دختر شاه سمنگان افغانستان ازدواج کرد.

)) رستم نام آورترین چهرهٔ اسطوره‌ای است، او فرزند زال و رودابه است و تبار پدری رستم به گرشاسپ (پهلوان اسطوره‌ای و چهرهٔ برتر اوستا) می‌رسد. رستم به دست شغاد (برادرش) کشته شد.

زال از قهرمانان اسطوره‌ای است که نامش در شاهنامه رفته است.زال در پارسی به معنای سپیدمو است.وی پسر سام و پدر رستم است. زال را پس از زایش پدرش چون از موی سپید پسرش ترسید در کوه و دشت رها کرد.سیمرغ نوزاد را یافت و به آشیانه خود برد و بزرگ کرد.از این پس سیمرغ تا پایان زندگی یاور زال و پسرش رستم است.چنانکه در داستان نبرد رستم و اسفندیار به یاری آنها آمد و ترفند نابود کردن اسفندیار را به رستم آموخت.«زال بر وزن سال ،پير و فرتوت و سفيد موي باشد و نام پدر رستم نيز هست و چون او سفيد موي به وجود آمد به اين نام خوانند.«ريشه اين نام در اوستا و هند باستان (پير شدن) در بلوچي (زن:زوجه).كلمه «زر». فارسي نيز لغتي است در «زال»كه «ر» به «ل» بدل شده. زال يعني مانند پيران سپيد موي.» «نام پدر رستم است که ولایت نیمروز افغانستان و زاولستان داشت و او را دستان و دستان زند و زر نیز خوانند و او را زال زر نیز گفته اند به واسطه سپیدی موی ،به سیم شبیه بود ....و گاهی بر سیم به طریق مجاز زر اطلاق کنند((.

مهم‌ترین حوادث و اقدامات رستم که در شاهنامه به نظم آمده عبارت است از:

· کشتن پیل سپید

· فتح دژ سپندکوه

· آوردن کیقباد از البرز کوه

· نجات دادن کیکاووس و سایر پهلوانان در بند دیو سپید درمازندران با گذشتن از هفت خوان

· نجات کاووس از بند شاه هاماوران

· بیرون راندن افراسیاب از ایران که در غیبت کاوس به ایران تاخته و آن را مسخر ساخته بود

· جنگ با سهراب

· پرورش سیاوش پسر کاووس

· کشتن سودابه همسر کیکاووس به خونخواهی سیاوش

· خونخواهی سیاوش و تاختن به توران

· حضور در جنگ با خاقان چین و کشتن کاموس کشانی و خاقان چین

· نجات بیژن پسر گیو از چاه افراسیاب.

در سایر منظومه ها:

· جنگ با برزو از خواجه عميد عطاري رازي

· جنگ با جهانگیر پسر خود از قاسم‌مادح‌

سمنگان در امتداد شاهراه كابل – حيرتان بين بغلان وبلخ در يك منطقه مهم افغانستان واقع شده كه در اثر كشف شواهد و آثار تاريخي اهميت خاصي پيدا كرده است چناچه در پايه حفريات و تحقيقات دكتر كارنتون مورخ و باستان شناس امريكاي در غار قره كمر كه در كوه هاي مجاور ايبك واقع شده ، در حوالي 30-50 هزار سال قبل از ميلاد شيكاري هاي همين منطقه سپري مينموده اند و به حيث يكي از كانون هاي زندگاني مردمان عصر حجر در افغانستان شناخته شده و آثاري از قبيل سنگهاي چقماقي، استخوان حيوانات و خاكستر ذغال بدست آمده است و كشف آتشگاه سرخ كوتل و آثار بدست آمده از آن مجاورت شرقي سمنگان ، روشني جديدي به سمنگان عصر كوشاني ها در قرن اوليه مسيحي به تمام اين مناطق مي اندازد .

رباتك منطقه ديگري از سمنگان كه در عصر كوشاني ها آباده بوده ، آثار مسكوكات بدست آمده از رباتك شاهد اين مدعاست همين قسم در داخل دره معروف به زندان سموج هاي مشاهده ميشود كه نشان دهنده آباداني زياد بوده است .

روستاها:

کوچه عارق ، چکاک، تنگی یعقوب پایین، سرخه گاوکش ،تیموری بیانان، خانه سنگی، قره مورچه، سرخه بوبکی، حاجی بچه، اوی متان، نیکک، تاجک دهی و چلغزار

تاقچی خانه ، اجریم و قرغنه، خوال چارمغز، توری ها، جوی لطیف ، چهارتوت و تیوه تاش سرولنگ، نوامد،شیخه، قره احمد،خالنیاز، خواجه بلندخمی حوض، تیرک

منابع

سید احمد ضیا نوریال

پروانه اسماعیل زاده

ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۸ نوامبر ۲۰۰۶.

شهرستان‌ها: وزارت احیاء و انکشاف دهات افغانستان

عبدالحسین سعیدیان. شهرهای جهان. چاپ ۱۳۸۳. نشر علم و زندگی.

• دره صوف سر زمین آزادگان
• دره صوف در گذر تاریخ- سیرعلمی،هنری،اقتصادی ،سیاسی

• بنیاداندیشه
• خاطرات جالب وشیرین وخواندنی
• آزادگان
• نسیم سحر
• مؤسسة فرهنگي امام صادق(ع)
• دره صوف من
• جامعه امام صادق کویته
• پژوهکده باقرالعلوم
• شباهنگ
• در رثایی رهبر شهید بابا مزاری
• غرجستان
• خاطرات زینب مزاری
• جاغوری زییا
• کویته - پاکستان
• طلوع
• آوا
• خبرگزاری جمهوری
• عرفان
• پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری
• قالب بلاگفا
• نمايش تمام پیوندها

• دانشنامه هزاره
• بابه بهسود
• افق اندیشه
• تاریخ وفرهنگ
• هزاره انترنشنال
• پارسی بان
• آیت الله فیاض
• آیت الله فاضل بهسودی
• حوزه دین
• آیت الله موحدی نجفی
• آیت الله بهسودی
• نشرمجلات
• افغانستان انترنشنال
• بی بی سی
• شبکه خبر افغانستان
• شفقنا
• افغانستان
• `پایگاه اطلاع رسانی،آیت الله یزدی
• جامعه امامیه هرات
• مدرسه فقاهت
• سایت پشی
• خزب عدالت وآزدای
• کانال دره صوف زیبا من
• قالب وبلاگ

• ابزارهای وبلاگ
• کرم مکس من
•