دره صوف حماسه قیام و مقاومت . بخش اول نوشته رضا ضیایی

یاد آوری:

به بهانه فرارسیدن سی ومین سالگرد ۲۵ دلو ۱۳۵۷وآغاز قیام ومقاوت مردم دره صوف سلسله مقالات «دره صوف حماسه قیام و مقاومت » را به ملت آزادی خواه افغانستان خصوص به حافظان استقلال، سر بلندی و عزتمندی وطن، دره صوفی های با وقار و شرا فتمند تقدیم مینمایم.

دره صوف حماسه ی قیام ومقاومت ، تحقیق وگذر است بر مبارزات مردم قهرمان و پیشتاز دره صوف، امید است مورد توجه فرهنگیان و محققان مسایل تاریخی افغانستان قرار بگیرد.

این نو شته که بخشی از کتاب دره صوف حماسه مقا ومت و جهاد می باشد، تاریخ روشن و گزارشهای دست اول و بی پیرا یه ی سالهای مقاومت و جهاد ملت افغانستان است.

داستان و حوادث گویای روز های دشوار شور و امید و زمانه های تلاش و تپیدن یک نسل با ارمان،آ گاه و فداکار ما،طبیعی است که از افتخارات وسر ما یه های ملی ما بحساب می اید. این کتاب با تشویق رهنمائی و تأ کیدهای همیشگی مورخ بزرگ ومبارز کشور استاد حسین علی یزدانی و همکاری دوستان و فر هنگیان در ه صوفی و بعد تأید و تشویق بیشتر رهبر فرزانه و اموزگار ماندگاری،استاد مزاری که در حقیقت رهنما و موسس همه ی بر نا مه های فرهنگی هزاره ها در زمانه جدید می باشد،اغاز و انجام یا فته است. در سال ۱۳۶۹ زما نیکه رهبر شهید در رأس هیت حزب وحدت و دیدار مهاجرین هموطن به ایران مسافرت نموده بودند،روزی را در خانه فقیرانه ما تشریف اورده و در جریان کار های مر بوط به کتاب مورد بحث ما قرار گر فتند، و بخشهای که مستقیم به شخص رهبر شهید ارتباط می یافت یعنی گفته ها و روایتهای را که به ایشان نسبت داده شده بود، برای ما توضیح داده و از نکته های جالب و نا نوشته ای نیز پرده برداشته و ما را بیشتر افتخار دادند. ان روز تأ کید فر مودند که بخاطر تاریخی بودن مسله مقاومت و مبارزات مردم دره صوف، کتاب باید هر چه دقیق و همه جانبه نوشته، بررسی و بعد منتشر شود.

اما کار در باره جمع اوری و تدوین اسناد و نوشتهای مربوط به مبارزات اغاز گرا نه ی مردم دره صوف از سالهای ۱۳۶۷ اغاز و بعد از سه سال کار اهسته اما پیوسته در سال ۱۳۷۰ به پایان رسید بعد از تکمیل نوشتاری و تدوین فصلها و مراحل تاریخی ان . کتاب ما برای بررسی و دقت بیشتر در نقل قولها و گویندگان و راویان ان گفتارها مورد بررسی تعداد از فرهنگیان دره صوفی نیز قرار گرفته و انگاه برای تایب و حروف چینی به دوست گرامی اقای جانعلی صابری سپرده شد.

بعد از مراحل تایپ و صفحه ارایی بنا بران بود که نوشته یاد شده بصورت کتاب چاپ و نشر گردد،اما بخاطر مسافرتهای مداوم نویسنده که درپی طرح و نوشته دیگری بود و همچنین پیش امد ها و تحولات سریع که در کشور رخ می داد ما را از پیمودن در این میدان باز داشته و درعرصه های دیگر می کشانید، به همین خاطر از چاپ و نشر ان بصورت کتاب باز ماندیم و ارزوی ما جامه عمل نپوشید.لذا کتاب یاد شده جهت نشر در هفته نا مه وحدت ارگان نشراتی بیرون مرزی حزب وحدت و اقای سرور دانش مدیر مسول وقت هفته نا مه سپرده شد.هفته نامه وحدت فقط هشت قسمت از این کتاب را منتشر نمود و بس. کاپی این کتاب را برای ترجمه ترکی به یکی از دانشجویان هزاره مقیم تر کیه تسلیم نموده بودم اما اینک بعد از نزدیک به هشت سال از گوشه گیری ان جوان هیچ خبری و اثری از ایشان در دست نیست، او مدتها است که رابطه خود را با دیگر دانشجویان قطع نموده و بدین تر تیب از داشتن کاپی منحصر بفرد این کتاب نیز محروم هستیم

بی تجربگی ما در جهت حفظ ونگهداری دا شته های تاریخی و اثار فرهنگی مان، سبب شد که ضمن کو تا هی در حفظ و سلامت، این امانت مردمی . نتیجه سه ساله زحمت شبا نه روزی دها نفر یاران فداکار و دوستان با احساس را به اسانی ابخوردن از دست بدهیم.

حالا برای جبران این گناه اگر امکان داشته با شد!! باقی مانده این کتاب که تصویري خلاصه ی است از فدا کاری شجاعانه مردم ما و طبعا جزء از سر مایه ها و ذخایر ملی کشور و بخشی مهم و اساسی تاریخ یک ملت زنده و سر افراز است را جهت حفظ و نگهداری در صفحه انتیر نیت می گزاریم.تا زمان بیشتر در دید و اختیار دوستداران این گونه نوشته ها قرار داشته با شد این قسمت همانگو نه که در بالا یاد اوری نمودیم قبلا در هشت بخش در هفته نا مه وحدت نشر و چاپ گردیده است.

اینک بخشهای ازمتن کتاب دره صوف حماسه مقا ومت وجهاد خدمت هم میهنان خوب و مهربان تقدیم می شود.خوب است بگویم همانگو نه که از متن نوشته هم پیدا است کتاب ما با ادبیات سالهای مقا ومت وزمانها ی خاص شورو شیدایی نوشته و انجام یا فته است.

من در بررسی جدید فقط بعض از غلطهای چاپی را اصلاح نموده ام و در شکل و فرم نو شتاری ان دست نزدم تا شکل اصلی ان حفظ گردد.لذا امکان دارد که برای نسل امروز و یا مردان نویسا و ایجاد گر و خوانندگان هوشیار و نازک بین ما، که همپا بازمان و زبان نو و دلپذیر به پیش تا خته اند دلچسپ نباشد.ولی انگونه که دوستان و خوانندگان ارجمند می دانند، هر عصر و روزگاری ادبیات و زبان مخصوص خود را دارد، با این یاد اوری می خوا هم پیشا پیش از کوتاهی و تقصیر خود در جهت خوب ننوشتن این کتاب که موضع ارزشمند و مهمی را دارا می باشد بخشش بخوا هم . و اینک این شما و قسمتهای ازمتن اصلی کتاب دره صوف حماسه مقا ومت و جهاد.

بخش اول

پیشگفتار کتاب

برای هر ملتی که علیه متجاوزین خارجی و خاینین به وطن، دین و شرف ملی خود به قیام و مقاومت برخااسته است، همانگونه که جنگ جو یانی ایثار گر ضرورت است،قلم بدستان متعهد نیز لازم می باشد تا از دل سنگر های خونین قلم برگیرند،و رشادتها و قهرمانیهای ان ملت را در سینه تاریخ ثبت کنند. که برای هر ملتی مقاوم و شجاع هیچ چیزی شیرینتر از ان نیست تا در سپییده دم صبح پیروزی کار نامه در خشان و خونین نگاشته خویش را با افتخار باز خوانده و بگوش زمانه زمزمه نماید.
چه هر ملتی به داشتن و حفظ ایمان ، غیرت ملی، تاریخ با افتخار و اینده پر امید خود زنده است. در راستای پیمودن را ه بسوی این هدف بزرگ این نبشته که تصویری ناقصی است از فدا کاریهای بخش از مردم مسلمان و انقلابی ما به رشته تحریر در می اید . لازم است خو اننده عزیز بداند این نبشته نه تاریخ رسمی دولتی است که مشحون به دروغ باشد ونه گزارش مبالغه امیز و شتاب زده و نه رمان و افسانه تا وسیله سرگرمی عافیت طلبان باشد . این کتاب و نوشته حدیث سرخیست از عزم استوار و روح بلند و بزرگ مردم ما که،در چشمه ساران حقیقت و ایمان، غبار ذلت از تن شسته و در افق جهاد و شهادت در انتظار پیروزی نهایی ایستاده و برای به اغوش گرفتن عروس ازادی و بدست اوردن استقلال لگد مال شده میهن شان از بذل جان و مال لحظه ی تر دید نکرده و در راه سر افرازی مهین و مردم خویش پیشتر از همه وطنداران خود تفنگ رزم بدست گرفته و اغازگر مقاومت و جهاد رهائی بخش گردیدند، و با قیام شان در رگ رگ زندگی مردم وطن خون عصیان، جهاد و شهادت طلبی را تزریق نموده اند. اینک نابجا نخواهد بود که از نیرو های جوان و درد مند و محصلان مظلوم هموطن این امید را اظهار کنیم که دست بکار خواهند شد و با جسارت انقلابی مردم خویش ،حدیث غربت جهاد ۱۳ ساله مردم مقاوم خود را با مرکب از خون دل خواهند نوشت. چون می دانند فرصتها اندک و عدم جمع اوری و ثبت افتخارات جهاد مردم و فرا موش شدن انها دفن نمودن حماسه و مقاومت یک نسل انقلابی و ایثار گر است، و این کار در مسلک دردمندان گناهی است نا بخشودنی .

وظیفه به ما حکم می کند که بهر نحو که می شود موانع را بشکنیم تا بچه های شهر خورشید و دیار مولانا سنایی و بلخی در وادی تاریخ و ادبیات مقاومت نیز به والایی بدرخشند . بهر صورت بر ما ست که نقش و سهم مردم خود و پیشازان مقا ومت و انقلاب را در جهاد اسلا می و ملی خود روشن سازیم . بدین جهت ما با اذعان به نا توانی خود برای اداء حق مجاهدان و شهیدان که برعهده ما گذاشته اند کار تدوین وقایع سرخ رنگ قیام مردم دره صوف را شروع نمودیم، نام دره صوف که هموطنان مجاهد ما از ان به تقدس و احترام یاد نموده و نام انرا با جهاد و شهادت و مقا ومت مترادف دانسته و شنیده اند، پژوهشگران در انقلاب اسلامی افغا نستان نیز دره صوف را بحکم پیش قدمی اش در جهاد، خواستگاه اولیه مقا ومت و معبد راز وران خدا اشنا دانسته و سنگر تسخیر نا پذیر سلا ح ورزان شرافتمند میهن ما می دانند.

دره صوف ان مطلع افتاب در خشان قیام اولین سنگر بود که برای دفاع از کیان ملی خود به پا خواسته و رشادت مردم ان دیار بودکه، طلسم پیش قراولان تجا وز را درهم شکست و مردم وطن را به غریو و بیدار دلی و عصیان علیه ستم و حکومت ترکی و امین جلاد، و اداشت چه قیام و شهادت انان بود که جرقه ی شد بر انفجار بزرگ قرن انفجاری که شعاعش بنگاه تجاوز و فریب کرملین را اتش زده و لرزانده است، و دیار سیاه ستم کمونیزم را در جهان ویران نمود.دره صوف پیش از قیام ۲۵ دلو ۱۳۵۷به ذغال سنگ مرغوبش معروف وشنا خته می شد اما با اغاز و پیروزی مقا ومت مردمش بعنوان کانون پویای خروش و مقاومت ملی کشور خورشید و خون تبدیل گردید، و این بار بنام دره صوف قهرمان و ازاد قد برافراشت. دره صوف پس از گذر از امواج بحرا نها و طوفا نهای خون و اتش و تثبیت موقعیت انقلابی خود سنگری شد برای، تمامی نیرو های انقلابی. بدین جهت نسل بیدار و متعهد میهن با عشق و علاقه انقلابی در پی شناسایی ان دیار می باشند تا بدانند که ان مهد ازادگان و کنام شیران جهاد و مقا ومت درکجای وطن و دارای چه موقعیت سیاسی و جغرا فیایی می باشد.

مردم دلاور و فدا کار که پرچمدار خیزش تاریخی و سرنوشت ساز ملت فقیر و محروم ما به حساب می ایند، چگونه مردمی هستند و پیشگامان ان عصیان بر حق و اغاز گرانه چه کسانی بوده اند؟این پرسشها در اذهان فرد فرد ملت ما خصوص نسل جوان و اینده ی کشور جوانه می زند و ضروری است که بقدر امکان به پرسانهای جستجو گران تاریخی و اینده نگران اینده دوست بگونه، زنده و با مدرک وسند پاسخ داده شود.

در ضمن یافتن این پاسخ است که اهداف و انگیزه های این انقلاب و خیزش مردمی نیز روشن خواهد شد، بهر حال ما می کوشیم که گفته ها و نوشته های ما برسمند سند و خط مدرک سوار گردد و تا کرانهای فردا به پیش تازد و پیام بحق مقاومت شور انگیز ما را به گوش حق طلبان برساند به امید اینکه چهره ی خرم و خونین دره صوف ایینه ی تمام نمای باشد برای نقطه نقطه ی لاله گون شده میهن ما. اما نکته قابل ذکر اینکه در این نبشته خواهد امد به اضافه نقش اساسی و محوری عامه مردم، یاد از فرزانگان مقاومت وسنگر و شخصیتهای انقلابی که هر کدام انها سهم تعیین کننده در اغاز و تدا وم مقا ومتهای مردمی داشته اند،در طلیعه این نبشته خالی از لطف نخواهد بود. البته نام بردن تنی چند از رهبران وفرماندهان مردمی بمعنی انکار نقش علما ومعلمان وبزرگان دیگرما نمی باشد. دیگر اینکه می کو شیم درذکراسامی و معرفی این بزرگان کو تاهی ومبالغه صورت نگیرد.

نام چند تن ازبزرگان وپیشتازان قیام مردمی دره صوف.

-۱-محمد حسین تحویل دار-۲-- کاظم جعفری-۳ -حسین علی شریفی-۴- محمد نبی امینی-۵ - احمد علی شاه تمسکی -۶- خادم حسین ناطقی -۷- شهید خلیفه نبی -۸-احمد علی احمدی -۹-علی حسین عالمی-10- آیت الله شبخ عطاالله توسلی،غلام محی الدین شریفی همچنین مر حوم محمد علی توسلی وشهید عبدالعلی جا وید ازپیشتازان وستارگان در خشان جهاد ومبارزه در مقا ومت مردم دره صوف بودند که رخ در نقاب خاک گذاشتند.

در اخیر پیشگفتار ضمن تشکر از عزیزان و مجا هدان دره صوفی خصوص از صد نفر شا هدان زنده و مستقیم جهاد که با مصا حبه و گفتگو های شان درتهیه و تدوین این مجموعه ، بزرگوارانه همکاری نمودند و از دوستان مان هریک خیر اللله فهیمی،عید محمد عارفی،حمید الله جعفری،غلام حسین صادقی، خیر الله احمدی و جان علی صابری که با همیاری و رهنمایهای همیشگی شان ما را توان و قوت قلب می دادند، به معرفی دو شاهد شهید و دو سردار دلیر و همرزم، شهید علی اکبر نهضت و شهید خلیفه نبی می پر دازیم، به امید انکه اغاز خوبی باشد برای معرفی مقا ومت مجاهدان دره صوف.

-۱- شهید علی اکبر نهضت.

شهید علی اکبر نهضت فرزند حاج غلا م علی از علمای بادرک و مبارزی بود که با شناخت اوضاع و شرایط خطیر زمانش در قبال خدا و در برابر مردم و وطنش احساس مسئولیت و تعهد می نمود و در این راستا بود که در تابستان-۱۳۵۴- شمسی با خادم حسین ناطقی جهت بر قراری و استحکام روابط با مبارزان و روشنفکران مسلمان وطن راهی کابل گردیدند. شهید نهضت در مدت اقامت خود با مجموعه ها و حلقه های سیاسی کابل از نزدیک اشنا گردید او بعد از یک ماه اقامت در مدرسه ی قلعه شهاده کابل با تعداد کتابهای سیاسی و دینی و با اشنائی با مبارزان و روشهای مبارزاتی و تجربیات جدید سیاسی به دره صوف برگشت.
شهيد نهضت بعنوان یک مدرس بزرگ علوم دینی و مبلغ و سخنران توانا ، موفق گردید به زودترین فرصت جوانان، کارگران معدن و محصلان علوم دینی زیادی را برای مطالعه جدی دینی و سیاسی و کارهای دسته جمعی بسیج نماید، عشق و علا قه مبارزه با ستم و استبداد را در اندیشه شاگردان و یارانش پدید اورد و همراه با محمد حسین تحویلدار و دیگر یارانش به روشنگری کار گران معدن و عامه مردم همت گماشت و با معلمان مسلمان و فر هنگیان دره صوفی، مزار و کابل ارتباط مستحکم داشت. او اگاهانه و مومنانه مبارزه میکرد و تا مرز شهادت بر سر پیمانش ایستاد. شهید نهضت درسهای دینی را تا سطح اصول وفقه اسلامی در زادگاهش چهار ده ،نزد مر حوم نجفی تحصیل نموده و بعد از ان بطور متناوب در مدارسی چون کمج و دهن شرط بلخاب و مدرسه چهار ده مشغول تدریس گردید و در اخر نیز زمانیکه مدرس و استاد علوم دینی حوزه دینی کمج بود توسط حکومت ترکی و امین دستگیر و درمرکز ولایت سمنگان توسط دژ خمان رژیم تیر باران گردید.

-۲- شهید خلیفه نبی. مجاهد شهید خلیفه نبی از کارگران ماهر و حرفه ی معدن ذغال سنگ بود او با ایمان و اخلاص تمام با شهید نهضت و فرمانده دلا ور محمد حسین تحویلدار و مجموعه پر شوری که انان بوجود اورده بودند همکاری می نمود.
او مانند شمعی بود که بطور مداوم در محافل مقدس دینی و مردمی عاشقانه می سوخت و او بود که، در فضای الوده و مسموم ان روز معدن ، با بر پایی جلسات دینی و مردمی، روحیه دینی و معنوی کارگران را در معدن تقویت نموده به انها عشق زندگی و پاکی و پای بندی به اسلام و استقلال کشور را میاموخت و در اخر نیز شرافتمندانه در راه هدفش جان باخت، در اینجا بد نیست که زندگی نا مه خلصی شهید خلیفه نبی را که بطور بسیار زیبا وساده تحت عنوان اخرین نیشخند یک قهرمان در مجله جوان مرگ جنگ غرجستان چاپ کویته پا کستان سال -۱۳۶۲- شمسی شماره یک چاپ گردیده برای مزید اطلاعات خوانندگان بطور فشرده بیاوریم.با شی خلیفه محمد نبی قهرمان یکی از ان معدود مبارزانی است که هم اغاز گر است وهم ادامه دهنده هم رهبر است و هم رهرو هم غازی است و هم شهید و بالاخره در مبارزه او هم زیبایی است و هم منطق.این شما و این هم خلصی از زندگی شرافتمندانه و شهادت افتخار افرین او. این مرد با چهره گندمی و متمایل به سفیدش یک قبضه ریش سیاه و پر پشتش چشمان بادامی و گردن افراشته اش و چهره جذاب و براقش که، همیشه لبخند نمکینی داشت ادمی بود خون گرم و دوست داشتنی قامت متوسط و رسایش که هنگام راه رفتن با قدم های تند و متین او می امیخت بیانگر جدیت و سرعت عمل او در برابر مشکلات بود.
او شخص متقی و پرهیزگاربود دستار سفید می پو شید چپن را هیجگاه استین نمی کرد و به شا نه می انداخت نمازش قضا نمی شد و وقت دعا نگین انگشتر عقییقش را جانب روی دست می اورد.
در اولین بر خورد طرف احساس می کرد که او را از سالها قبل دیده است گرم و صمیمی احوال پرسی می کرد و تکیه کلا مش قوما بود پیشه ی انتخابی اش نجاری بود او این پیشه را از کسی طور شاگردی نیا موخته بود بلکه از کیاست و پشتکار خویش نجاری شده بود تر دست و مبتکر.او در سال -۱۳۲۷- در قریه هزاره های زیرکی مر بوط ولسوالی دره صوف ولا یت سمنگان متولد شد و در سالهای -۱۳۴۲-و -۱۳۴۳- بحیث کارگر عادی در معدن ذغال سنگ دره صوف شامل کار شد بعد از گذشت مدت کمی نظر به مهارتی که از خود بروز داد و نظر به پشتکار و صداقتی که از وی به مشاهده رسید بزودی بحیث باشی شعبه نجاری انتخاب گردید.

او از اولین روزهای به قدرت رسا نیده شدن تر کی، مخالفت خویش را با این دیوانه مرد ملحد و شراب خوار وحکومت ستم کاره ی او اظهار نموده می گفت که هر قدر از عمراین حکومت بیشتر بگذرد به همان اندازه برای مردم بیشتر خطر ناک می شود او می گفت ترکی یک مزدور ملحد وطن فروش است و یک مسلمان نباید از همچون انسان و حکومتی اطاعت و فرمان برداری نماید .
در همین راستا بود که همراه دیگر یارانش در جهاد اغازگرانه -۲۵دلو ۱۲۵۷- دره صوف خالصانه و قهرما نانه شرکت نموده و در ازادی دور اول معدن دره صوف از سیطره مزدوران مسکو نقش و سهم اساسی و مهم را بعهده داشت او در صبح ۲۷دلو ۱۳۵۷- با تنی چند از مجاهدین در حالیکه فراریان کمونیست را تعقیب می نمود در پایانه تتنگی حسنی با نیروهای مهاجم کمونیست که بسوی معدن در حرکت بودند روبرو می شود یارانش به عقب می نشیند اما او با مجاهد دیگری بنام عبدالحکیم در برابر دو هزارعسکر مسلح رژیم اتخاذ موضع می نماید.
جنگ غرجستان در ادامه چنین می نویسد. اومیتوانست بدون اینکه از جایش تکان بخورد به همان ارامی که در بین سنگها نشسته ارامتر بنشیند و زنده بماند ولی چند دقیقه بعد که این قوا معدنچیان را غافلگیر کرد هر چه بادا باد. ولی این برایش قابل قبول نیست تعداد مر می هایش برایش معلوم است او به رفتن نه بلکه به این می ایندیشد که با سی مرمی چند مزدور را به دیار عدم فرستاده می تواند چند قدم ان طرف ترجوان کم سن وسال دیگری نیز به پاس نشسته است خلیفه نبی به او به اشاره می فهماند که از راه عقبی خودش را به سایرین برساند وشرح واقعه را بگوید.
قوا به کلی نزدیک شده است. نبی قهرمان بدون در نظر داشت تناسب یک بر دو هزار اتش را اغاز می کند اتش از لوله تفنگ خلیفه نبی پی هم خارج می شود و در فا صله چند دقیقه مختصر متو جه می شود که مر می های تفنگ -۳۰۳- سیصد وسی بورش به اتمام رسیده است از قول عسکری که مسؤل امور کشف بوده و بعد ها توسط مجاهدین دستگیر گردیده نقل می کنند که او با سی مرمی در چند لحظه کوتاه بیست و هفت تن از صاحب منصبان و عساکر کار وان را به قتل رسانید وقتی با لود سکپر برایش گفتند.
تسلیم شود چنان خندید که عساکر دولت شنیدند..انگاه تفنگ -۳۰۳- بورش را به سنگی زد وشکست ولحظاتی بعد به محبوب خود پیوست.

دره صوف در کجا است؟

وضعیت جغرافیایی دره صوف.

دره صوف از ولسوالی های بزرگ و پر جمعیت ترکستان است که از طرف شرق به مرکز ولایت سمنگان شهر ایبک،ولسوالی روی دو اب محدود است، و از شمال وشمال شرق به علا قه داری چهار کنت وولسوالی بو ینه قره از ولایت بلخ متصل می باشد واز شمال وشمال غرب به علا قه داری اق کپرک مربوط ولایت بلخ وعلاقه داری بلخاب از ولایت جوز جان محاط است. از طرف جنوب وجنوب شرق به ولسوالی های یکا ولنگ کهمرد از ولایت با میان متصل گردیده است.
بازار ومرکز دره صوف در فاصله-۱۱۷- کیلو متری شهر ایبک مرکز ولایت سمنگان قرار گرفته است و فعلا داری صدو سی هزار نفر جمعیت می باشد.-۱-
مرکز ولسوالی بنام قلعه سرکاری یاد می گردد که با داشتن -۳۰- سرای بزرگ و -۱۰۰۰- باب دکان ومغازه از پرجنبجوشترین بازرهای فعلی مناطق تر کستان است.
مرکز دره صوف دارای یک مسجد بزرگ جامع چهار باب حسینیه و یک باب مکتب متوسطه که نام لیسه را هم کسب کرده بود می باشد. همچنین دارای یکباب حمام بزرگ عمومی و دارای نمرات خصوصی است، این حمام توسط مرحوم حاجی رجب علی بیک طرح و سا خته شده است.
در بازار دره صوف کار خانه های روغن کشی ،قنادی ، چرمسازی ، نجاری ، اسلحه سازی وبعض حرفه های کوچک دیگر نیز فعالیت دارد و در این اواخر دواخانه های متعدد نیز در بازار دره صوف گشایش یا فته و فعال گردیده است دره صوف دارای مساحت و وسعت چهار هزار وچهار صد(۴۴۰۰ ) کیلو متر مربع است وارتفاع ان از سطح دریا به -۱۳۰۰- هزار وسیصد متر می رسد -۲-.

دره صوف منطقه ای است کوهستانی با کوهای نسبتا بلند ودره های پر پیچ وخم و اب وهوای متفا وت دارد مرکز وبعضی نواحی شمالی ان گرم اما بخش وسیع ان سرد سیر است باشندگان ان بطور کلی به دهقانی و مالداری می پر دازند وگروه اندک از مردم مشغول پیشه های تجارت کوچک وداد وسیتد بازاری می باشند.

دره صوف بحکم طبیعت کوهستانی خود دارای چشمه ساران زیبا و جویباراهای شور انگیز و پرابی می باشد. اما بخاطر نبودن وسایل وامکانات وارایه خد مات عمرانی جدید و نا هموار بودن منطقه بسیار از زمین های مساعد برای کشا ورزی بدون استفاده ما نده است، بدین خا طربیشتر از زمینهای فعلی مردم را زمین های دیم وللمی تشکیل می دهد.

دره صوف دارای دو رود خانه کوچک است که یکی از انها از منطقه سنگ توپ دایمیرداد سرچشمه گرفته و با مشروب نمو دن اراضی کوته، چهارده، چهار قشلاق، کمج حسنی، زیرکی، سرولنگ، مرکز دره صوف، دهی و چپچل بسوی کشنده از مربوطات ولسوالی بوینه قره ولایت بلخ سرازیر شده ودر حدود فاصل کشنده پاین وچرخ اب به رود خانه بزرگ بلخاب ملحق می گردد .

رود خانه دیگر درمنطقه پسقل دایمیرداد قرار دارد واز منطقه سرخده وزهرا سرچشمه گرفته با زیرپوشش قراردادن ایبلاق بسوی بوشی سرازیرشده وبه رود خانه بلخاب می پیوندد.

بعلاوه دو رود خانه یاد شده دو جویبار بزرگ دیگر که در لیله ودره ای تور قرار وجریان دارد به تر تیب هر کدام در رشک ومعدن ذغال سنگ به رود خانه اصلی دره ای صوف که از سنگ توپ دایمیرداد سر چشمه گر فته متصل می شود.

طبیعت دره صوف:کوهای دره صوف خصوص در نواحی مرکز پوشیده از جنگل خصوص پسته ای کوهی بود اما امروز متأ سفانه از ان سرسبزی کوها ونشاط طبیعی دره ها خبری نیست. ومسئولیت این ویرانی وجنگ باطبیعت زیبا بطور مستقیم بعهده ای مردم منطقه می باشد وخود ما بودیم که جنگلات را نابود و اهوان زیبا وبینظیر منطقه و کبکهای مست و اواز خوان،دره ها راهم شکار و قتل عام و یا فراری دادیم.بهر حال دره صوف تا پیش از انقلاب وتجا وز روسها داشت با دست وبا امکا نات خود مردم منطقه بسوی ابادی وعمران به پیش می رفت اما اکنون بعد از دها بار حملات هوایی روسها و کمونیست ها به ویرا ن ای تبدیل گردید ه خصوص معدن ونواحی ان به کلی تخریب و نابود شده است وبازار مرکز وسرکها هشتاد در صد خسارت دید ه اند.باشروع جنگها وبمبارانهای همیشگی وایجاد اختلال در امنیت عمومی وزندگی روز مره ای مردم فعالیت مزارع ونحوه مالداری انها رو به نا بودی است، خصوص مالداری مردم ضربه جبران نا پذیر خورده است این خسارات مستقیما و عمدا از طرف روسها و مزدوران انها بر زندگی اقتصادی ومعیشتی مردم وارد گردیده است.روسها وکمونیستها در سال های اول برای تأ مین گوشت مورد ضرورت خود وهم برای اهداف سیاسی که نابودی سرمایه های ملی مردم ومجا هدین بود به سرقت مسلحانه می پرداختند ورمه ها وگله های گسفندان مردم را با خود می بردند.اما دراین بعدیها خصوص از سالهای -۱۳۶۲- شمسی به این طرف روش خزنده و مار گونه دیگری راپیش گرفته با به میدان اوردن پول زیاد و بی پشتوانه ی شان. به خریدن مواشی مردم که از پشتوانه های محکم مقاومت ملی و جهاد مردمی حسا ب می گردد اغاز نمو ده است . این خریدنها در قیمت حیوانات هیچ محدودیت را نمی شناسد هر روز که میگذ رد بر نرخ مواشی افزوده می شود مردم بخاطر اینکه سالها است، در محاصره اقتصادی قرار داشته وبنا چار به فروش بی رویه ای حیوا نات شان که در حقیقت یگانه منبع در امد معیشتی سنتی شان حساب می گردد، اقدام نموده ودر بعض مواقع که محدودیت های از جانب کمیته های مقاومت وضع می گردد مردم با این وسوسه که پول خوب وکلان گیر شان می ایند بطور قا چاق نیز مواشی دردست داشته شان را به دلا لان به فروش می رسا نند وامروزه در بعض مناطق مقا ومت از زنگو له های شاد وطرب انگیز گسفندان وگله های مردم خبری واثر دیده و شنیده نمی شود.

• دره صوف سر زمین آزادگان
• دره صوف در گذر تاریخ- سیرعلمی،هنری،اقتصادی ،سیاسی

• بنیاداندیشه
• خاطرات جالب وشیرین وخواندنی
• آزادگان
• نسیم سحر
• مؤسسة فرهنگي امام صادق(ع)
• دره صوف من
• جامعه امام صادق کویته
• پژوهکده باقرالعلوم
• شباهنگ
• در رثایی رهبر شهید بابا مزاری
• غرجستان
• خاطرات زینب مزاری
• جاغوری زییا
• کویته - پاکستان
• طلوع
• آوا
• خبرگزاری جمهوری
• عرفان
• پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری
• قالب بلاگفا
• نمايش تمام پیوندها

• دانشنامه هزاره
• بابه بهسود
• افق اندیشه
• تاریخ وفرهنگ
• هزاره انترنشنال
• پارسی بان
• آیت الله فیاض
• آیت الله فاضل بهسودی
• حوزه دین
• آیت الله موحدی نجفی
• آیت الله بهسودی
• نشرمجلات
• افغانستان انترنشنال
• بی بی سی
• شبکه خبر افغانستان
• شفقنا
• افغانستان
• `پایگاه اطلاع رسانی،آیت الله یزدی
• جامعه امامیه هرات
• مدرسه فقاهت
• سایت پشی
• خزب عدالت وآزدای
• کانال دره صوف زیبا من
• قالب وبلاگ

• ابزارهای وبلاگ
• کرم مکس من
•