دره صوف حماسه قیام و مقاومت . بخش دوم. نوشته رضا ضیایی
بخش دوم : مردم دره صوف : دره صوفیها که از مسلما نان و مردمان بسیار حساس هستند در کل به دو جامعه هزاره و ازبیک ، شیعه و سنی تقسیم گردیده که از مجموع کل نفوس دره صوف هفتاد و یک هزار نفر ان جا را هزاره های شیعه و سنی و باقی را ازبیکها تشکیل می دهند.اما انچه که در باره مردم دره صوف مایه ی برازندگی و نقطه امید وار کننده و قابل ذکر می باشد این است که تاریخ زندگی این دو مجموعه ی برادر و هم تبار تا هنوز بسیار شیرین و پر از صفا و صمیمیت بوده و در بسیاری از مناطق انجا شیعه و سنی، هزاره و ازبیک در یک قریه و قشلاق بطور برادرانه و دوستانه زندگی کرده و بسر می برند و در گرفتاریهای زندگی با هم صمیمانه همکاری و تشریک مساعی داشته اند .این اتحاد و برادری در قیام شکوه افرین و جهاد مقدس به اوج خود رسیده و جلوه خاصی پیدا نمود بگونه ی که سبب حسرت و عقده حقارت کمونیستها گردیده بود. قیام مردم نشان داد که تنها فاصله ی میان مردم و اقوام مختلف رژیم های مستبد و ضد مردمی بوده و انها بودند که به اختلافات مذهبی و نژادی و قومی دامن می زدند.تا با استفاده از اختلافات که حاکمیت عامل ان بود از مردم انگونه که می خواستند بهره کشی نمایند و به حاکمیت غیر مشروع شان مستبدانه ادامه بدهند. پاره شدن پرده ی سیاه ستم و بند و زنجیر بردگی حا کمیتهای زورگو و کنار رفتن ابرهای ظلم و نفاق توسط جهاد گران خداجوی دره صو ف در سال -۱۳۵۷- دو باره وحدت و برادری میان مردم ما اشکار گردیده و گستریش یافت. که حدیث دوستیها و الفتهای سازنده انان در مبارزات سرنوشت ساز انها در مسیر انقلاب کتاب جداگانه میخواهد .
مردم دره صوف از شیعه و سنی چون همه از یک تبار و نژاد هستند در بسیاری از مناطق با هم دیگر خویشاوندی و روابط خانوادگی داشته و دارند بسیار است خانواده های که پدر سنی و فرزندان شیعه و یا بعکس ان میباشند . مردم دره صوف در کل به -۲- قوم بزرگ -۱- هزاره و-۲- ازبیک تقسیم شده و به دو زبان فارسی و ترکی ازبکی صحبت می کنند.مردم دره صوف از نگاه اجتماعی و اقتصادی از شیعه و سنی همه در محرومیت کامل و کشنده ی تا ریخی بسر برده اند اما امروزه همگی به مبارزات رهایی بخش شان امیدوارند تا برای اینده خود انچه که در مصلحت شان باشد انجام بدهند. هزاره و ازبیکهای دره صوف ما نند دیگر برادران شان در سراسر کشور.در همیشه تاریخ خصوص در دوران حکومتهای استبدادی، قبیله ی و محمد زایها مورد فشار، عذاب و ستم مضاعف قرار داشته و از تمامی مزایای شهروندی و حقوق ملی شان در سطوح مختلف بطور کلی محروم بودند. مردم دره صوف گذشته از مشترکات دینی و زبانی و اخلاقی و روابط اجتماعی دارای روحیات و ساختار طبیعی و خلقتی مشترک می باشند و در زندگی مردمی هستند بسیار سخت کوش و پر مقاومت. در برابر تحولات طبیعی و سیاسی طبع و همت بلند دارند و مردمی هستند ساده دل و عطوف و مهمان نواز و با وقار اما دارای چهره ظاهرا خشن و کوه روی و دریا خوی .دره صو فیها مردمی هستند با صفا و نشاط چون چشمه ساران ذلالین پامیر و بابا . از خصوصیات بارز اجتماعی تاریخی مردم دره صوف تفنگ دستی و اسب سواری انها است و در حساس ترین ادوار حیات و روزگاران سخت زندگی خویش تفنگ و اسب را چون جان عزیز نگه داشته و می دارند و در عرصه صاعقه گونه قیام مردمی نیز این دو یار اشنا تفنگ و اسب در مسیر زندگی مردم دره صوف نقش حیاتی ایفا نموده است.اینک که در باره مردم دره صوف و مشترکات اخلاقی و نژادی انان سخن گفته شد وقت ان می رسد که عنان مقال و بررسی را در جهت و راستای مناطق هزاره که خیزشگاه مقاومت و انقلاب و موضع اصلی این نبشته است قرار بدهیم.مردم هزاره شیعه ی دره صوف از اولین روز های کودتای عوامل روسها با پیش زمینه های فکری و فرهنگی که در میان شان وجود داشت و با تیزبینی و اگا هی که از محافل و بزرگان فکری و اجتماعی شان داشتند زود تر از دیگر وطن داران شان به ماهیت رژیم پی برده و تلاش خود را در جهت یک مقاومت سراسری برای براندازی حکومت کودتا و کودتاچیان مورد بررسی قرار داده بودند.رژیم وقت که به تحرکات هزاره ها و شور و حرارت دینی و ملی انها پی می برد. دست به تهدید ،دست گیری های وسیع و همه جانبه و کشتار های دسته جمعی توده های بی دفاع و غیر نظامی میزند تا به فکر خود زهر چشمی از مردم معترض گرفته باشد.اما مردم هزاره در برابر وحشیگریهای رژیم نه تنها تسلیم نشدند که با بصیرت و پایداری اولین و تعین کننده ترین ضربه ها را بر پیکره ی حکومت کمو نیستی وارد نموده و قیام شکوهمند-۲۵ دلو ۱۳۵۷-را بعنوان صفحه اول از تاریخ نوین کشور را اغاز نمودند.قیامی که سراسر افغانستان را بخروش اورد قیامی که سر نوشت افغانستان نوین را بدست محرومترین فر زندان ان اب وخاک بسوی یک تحول و دیگرگونی وسیع و عمیق رقم زد قیامی که ترس و هراس چند صد ساله را از جان و هوش مردم به بیرون ریخت و بجای ان رشادت، دلا وری ازادی خواهی ومسولیت پذیری سیاسی را در شریان زندگی و روان اجتماعی مردم جاری و ساری ساخت.عصیان مردم دره صوف چنان اتش فشان بود که بر خرمن ارزوی دشمنان استقلال وطن و مردم ما افتاد و خواب را از سر کودتاگران و حامیان انها ربود. دقیقا بعد از اغاز مقاومت و جهاد مردم دره صوف بود که دیگر مناطق نیز دست به قیام زدند و از طوفان سرخ دره صوف بود که امواج خروشان مردمی پدید امد و به سیل بنیان کنی تبدیل گردید و قیام دره صوف بود که انگیزه ی مهم و بر افروزنده مشاعل دیگر قیامها شد.قیام مردم هزاره دره صوف شاید ملی ترین و مستقل ترین قیامهای رهای بخش تاریخ بشریت و ملتهای ازادی خواه جهان باشد دلیل این گفته یعنی مستقل بودن و ملی بودن قیام و مقاومت مردم دره صوف بسیار روشن و غیر قابل انکار است .دره صوف منطقه بسته و محا صره شده در قلب افغانستان و ولایات ترکستان زمین می باشد و با هیچ یکی از کشورهای همسایه هیچ کدام رابطه تجارتی و سیاسی و رفت و امدهای سیاحتی هم ندا شته اند چون انها برای گشت و گزار حتی در کشور شان مشکل داشتند چه برسد به کشور های دیگر البته بعضی استثنا های در هر منطقه ممکن است وجود داشته باشد مانند حاجیان که در مکه رفته اند.همه می دانند که دره صوف از محدوده ی مرز های کشور های همسا یه بجز اتحاد شوروی یعنی حامی و عامل کودتای هفت ثور بیشتر از هزار کیلو متر فاصله دارد و از همسا یگان و تأثیرات فرهنگی و سیاسی انها کاملا بدور و در امان بوده اند و این نعمت بزرگی است که نصیب انها می باشد.اگر این قیام از شهرهای مرزی پاکستان و ایران و چین شروع می شد رژیم فورا با جدیت دست به تحریف حرکت مردمی و مقاومت انها می زد و عوامل چین و ایران و پاکستان را مسئول ان تبلیغ میکرد. اما قیام مردم دره صوف از این جهت. هم رژیم را پیشاپیش خلع ید و بیچاره سا خته بود و هم دنیا را مبهوت و حیران کرده بود.چون در دره صوف اگر احتمال مداخلات خارجی داده می شد قطعا روسها متهم می شدند نه کشور دیگری. چون دره صوف مربوط ولایت سمنگان است ولایتی که نزدیک به رمز اتحاد شوروی می باشد.بهر حال وقتی که رژیم راه های توجیه و تحریف را نسبت به مردم و مقاومت دره صوف از دست می دهد و راه های تبلیغات را مسدود می بیند راه قتل عام را در پیش می گیرد و با وقاحت تمام با تمام امکانات و وسایل دست داشته ی شان به جان و مال مردم بی دفاع افتا دند انها در این یورشهای شان با لا ی مردم دره صوف کاری نمودند که روی هتلیر و عبدالرحمن خان را سفید نمودند و در اوراق اینده با یک یک حوادث و فاجعه های انسانی که تو سط حکومت ترکی و امین جلاد در دره صوف بوقوع پیوسته است اشنا می شویم ولی بعد از این مقاومت و ایستادگی گرچه مردم دره صوف تلفات وسیع جانی و مالی دیدند و زندگی مادی و معیشتی شان فلج گردید اما در نهایت انچه که نصیب ان مردم گردیده است سر افرازی و افتخارات بزرگ و جاویدانه است انها از نگاه معنوی و وجدانی راضی و در جایگاه بس بلند و شرافتمندانه ی قرار گر فته اند.بررسی این بخش مربوط می گردد به مطالعه ی دو پایگاه فر هنگی و علمی مکاتب دولتی و مدارس دینی و مردمی .
وضعیت فرهنگی دره صوف :
این بخش در دو زمینه و دو بستر فعال فرهنگی و تعلیمی قابل بررسی می باشد -اول- مکاتب دولتی و رسمی -دوم- مدارس دینی و مردمی
مکاتب دولتی : مکاتب دولتی دره صوف دارای شصت سال سابقه فعالیت می باشد و طبیعی است که از امکانات نسبی دولتی بهره برده است اما نسبت به طول فعالیت ومیزان امکانات خود کار مهم وسازنده علمی وفرهنگی برای مردم و فرزندان مردم انجام نداده است ودر تعبیر دیگر مکاتب دولتی در انجام وظایف که بر عهد داشته اند موفق نبوده که این نا کامی عوامل متعدد داشته که بر جسته های انها می تواند قرار ذیل باشد. علت اصلی و اولی به سیاست های کاری رژیم های نژاد پرست و ضد فرهنگ بر می گردد که بیسواد نگهداشتن عامه مردم یکی از اهداف مهم و پایدار انها بوده است و این سیاست را بطور غیر مستقیم بر مکاتب ،خصوص در مناطق هزاره نشین اعمال می کردند و بطور غیر مستقیم مردم را از مکاتب می تر سانیدند. و در مجموع مسله سواد و دانش مردم برای شان جدی نبوده و فقط ظاهر قضیه را در نظر داشتند.دلیل دوم این بود که مکاتب دره صوف درسطح سواد اموزی و ان هم به شکل بسیار ضعیف ان عیارمی شد و بس مسولین دولتی هیچگاه در قصه ان نبود که برنا مه های سازنده ی مکاتب و معارف به صورت اساسی مورد اجرا قرار بگیرد بی توجهی عمدی حکومت باعث ان می شد که معلمین مکاتب نیز با قضیه تعلیم و تربیه و سرنو شت فر زندان معصوم وطن سرسری و غیر مسولانه برخورد نمایند.در مجموع مکاتب در دره صوف برای رشد علمی . فکری و فنی جو انان در سطح بالا تر . هیچگاه زمینه فراهم نمی شد. لذا برای جلب نیرو ی انسانی بیشتر در مدت طو لانی تر نمی توانست که رغبت و جذبه خلق نماید. مردم استنباط شان ازمکاتب این بود که بچه ها از مکاتب دولتی چیزی بدست نمی اورند و فقط در سطح سواد اموزی درس می خوانند و در این سطح یعنی سواد اموزی در مکاتب خانگی به مراتب بهتر از مکاتب دولتی زمینه دارند.علت سوم بنظر ما این بود که فضای مکاتب دولتی بجهت ماهیت گردانند گان انها عاری از اخلاق ملی و بر نامه های معنوی و علمی بود به قسمی که مکاتب ان زمان پیش از انکه جایگاهی برای تعلیم و تربیت می بود محلی برای الوده کردن بچه ها حساب می شد. و این مستدله سبب می شد که مردم مانع رفتن فر زندان شان به مکاتب گردند و اخر اینکه معلمین شاغل در مکاتب مناطق مثل دره صوف بیشتر شان از کان بر گشته های بودند که در جهت اموزش و تعلیم درست فرزندان مردم لیاقت لا زم را نداشتند. روی این دلایل بود که بچه های مردم بعد از چند سال رفت و امد به مکتب و خانه به کارهای دهقانی و مالداری شان بر می گشتند و از طرف در ه صوف ،ان زمان ظرفیت با لا تر از صنف نهم را نداشت. و حال انکه د ره صوف با ان جمعیت بزرگ از هر نگاه برای چندین لیسه گنجایش و استعداد داشته و دارد.بهر حال تا قبل از قیام مردم د ره صوف علیه حکومت کودتای هفت ثور -۱۱- مکتب ابتدایی و متوسطه در مناطق هزاره نشین علی الظاهر فعال بود. که بترتیب در ذیل به ان اشاره می گردد .
- ۱ - مکتب ابتدایی کو ته دای میر داد
- ۲ - مکتب متو سطه چهارده دای میر داد
- ۳ -مکتب ابتدایی چهار قشلاق دای میرداد
- ۴ -مکتب ابتدایی پسقل دای میرداد
۵ - مکتب متو سطه معدن تور دایمیر داد
- ۶ - مکتب ابتدایی هشت سبز
- ۷ - مکتب متوسطه زیرکی
- ۸ - مکتب متو سطه مرکز در ه ی صوف
- ۹ - مکتب دهاتی سری شو راب
- ۱۰ - مکتب دهاتی نو امد
- ۱۱ - مکتب ابتدایی تاقچی
- 12- خواجه بلند بهسود
مدارس علمی و دینی در مناطق هزاره دره صوف : مردم باایمان به اینکه مدارس دینی عسکرگاه و خانه امام زمان .گسترش دهنده فر هنگ اسلام و قران و جایگاه ارشاد و هدایت مسلمانان است با همه فقر و تنگ دستی ولی عشق و علاقه اسلامی به موازات قدرت و امکا نات شان در مناطق پر نفوس و مناسب به تأسیس مدرسه علمیه پر داخته و امورات مالی طلاب و مدرسین را نیز به عهده گرفته و اکمال می نمو دند. اما توفیق مدارس دینی دره صوف در انجام رسالت فر هنگی و تعلیمی شان مثل سایر مدارس در سراسر وطن کامل و رضایت بخش نبوده و لی روی هم رفته خدمات علمی و ارشادی مدارس برای هزاره ها که از داشتن مکاتب در سطح بالا محروم بودند قابل تقدیر و تأ مل است.گر چه عدم برنامه ریزی دقیق درسی و از طرفی رقابت های منفی و خارج از محدوده های فرهنگی و یک بعدی کردن بر نامه های درسی و فراموش نمودن امورات اجتماعی سیاسی مردم در مدارس دینی اثرات منفی به بار اورده و نشانه هایش هنوز هم باقی است. اما همان گو نه که گفته شد خدمات مدارس دینی و مردمی نسبت به مکاتب دولتی قابل بررسی و دقت می باشد.این مدارس در مراحل حساس به کمک مردم و سرنوشت انها رفته و در حد ممکن از نگاه اجتماعی و دینی مو اضع مردم را تبیین می نموده است.بعد از تحولات سیاسی اجتماعی که به رهبری بزرگان هزاره از جمله شهید سید اسماعل بلخی در سال ۱۳۲۹ رخ داد روی علما ی دینی هزاره و مدارس دینی دره صوف نیز تأ ثیر گزار بوده است.گرچه علمای دینی دره صوف چون اخوند میرزا حسین مرحوم . مو سیس اولین حوزه دینی در ان منطقه از مبارزان بزرگ و سیاست مداران پیشگام تر از علمای دیگر بوده است .ایشان از سالهای ۱۳۰۷ به بعد در مبارزات ضد استبدادی و مبارزات ضد استبدادی و مبارزات مسلحانه مردمی در دفع شر و فتنه سال سقوی نقش تعین کننده و اساسی دا شته است.و در بسیج مردم علیه ستم و ستمکاران و دخیل نمودن مردم در مسایل سیاسی اثر بسیار بزرگ داشت او هم بعنوان عالم دینی و هم چون یک رهبر رزمنده و قهرمان در قلب مردم خود همیشه باقی خواهد ماند. همو بود که به جرم فعالیت های سیاسی و دینی خود -۱۳- سال تمام از عمر پر بارش را در زندانهای قرون وسطایی گزراند و اخر کار بعد از ازادی با دسیسه ظالمانه بطور مشکوک مسموم و به شهادت رسید.و از سال -۱۳۳۰- به بعد باز هم چهره های دلیر و شجاع دیگری را در تاریخ دره صوف می بینیم که از طریق سخنوری و تبلیغ مبارزات ضد استبدادی مردم ما را به سوی اوج و پیروزی رهبری نموده و با دلاوری بی نظیر خو د شان در محراب و منبر به افشأ گری ظالمان و جنا یت پیشگان و حکام وقت می پر دازند. مرحوم شیخ عبد الحکیم مشهور به شیخ قدم از این جمله بودند. شیخ قدم با سخنرانی های اگاهی بخش و طنز امیز خود حکام ظالم را به محکمه مردمی می کشانید. خلاصه اینکه . ما با کمی دقت در تاریخ هزاره های دره صو ف و علمای مبارز ان و مدارس دینی که بر خا ستنگاه ان قهرمانان بوده است. بنگریم رگه های مبارزه را بطور بر جسته در زندگی اجتماعی علمای دینی ان مشاهده می شود.بعد از ازادشدن و بشهادت رسیدن شهید بلخی و اوجگیری مبارزات علمای دینی در کابل و شهر های دیگر. دره صوف و مدارس و علمای ان نیز همگام با زمان متحول گردیده و نسبت به مسایل سیاسی و سر نو شت مردم و کشور شان احساس مسئولیت می نمایند و بحثهای امور اجتماعی و سیاسی از بر نامه های دلچسپ مدارس و حلقه های طلاب دینی واقع می گردد. اصلاح طلبی و حکومت و سیاست بعنوان یک ارمان مشروع و موضع جدی در میان مجموعه های از علمای جوان دره صوف جایگاه شا یسته ی باز می نماید.بهر حال امروز ثمرات انکار نا پذیر مدارس دینی دره صوف را باچشم می بینیم. چه همین مدارس دینی بود که اخرالامر کانون اگاه بخش مردمی و رستاخیز خروشنده ی مردم علیه ستم و تجاوز بیگانگان گردید. تربیت یافتگان ا ین مدارس بود که قیام سراسری اسلامی و ملی را اغاز و در پیچیده ترین دوره ها مسایل سیاسی و نظامی قیام مردم را اداره و راهبری نموده است. و درطول سالهای جهاد و مقا ومت مردمی علمای دینی دره صوفی که همدوش دیگر رزمندگان ،با خصم می جنگیدند به شهادت رسیده اند و همانها بوده و هستند که در کنار سنگرو جهاد مدارس را بعنوان سنگر اصلی حفظ کرده و به امور تعلیمی و تربیتی جوانان و رزمندگان همت گما شته اند و بازهم این مدارس دینی دره صوف بود که در جهت دادن افکار و اندیشه های سیاسی مردم جایگاه منحصر بفرد را داشته و به انقلاب و سنگر روح و به غازیان غرور افرین باور اساسی بخشیده است. روی این لحاظ است که مردم فقیر و متدین هزاره با احساس از محروم بودن از مدارس و مکاتب دولتی و جدید با شناخت از موقعیت مدارس دینی و اثرات سا زنده ی انها حتی در دوران جنگ از تأ سیس و بازسازی مدارس دینی غفلت نکرده و با جدیت تمام و عشق و علا قه دینی و ملی برای رونق دادن امور فرهنگی و تعلیمی جریان اعمار و بازسازی مدارس دینی را با همه تنگ دستی شان ادامه داده و در سخترین شرایط از توجه به مسایل علمی و فر هنگی غافل نه بوده اند.بطور نمونه از تأ سیس مدرسه علیمه در تیوتاش نو امد و باز سازی مدرسه سابقه دار چهار ده دایمیرداد مختصر یاد اوری مینمایم .
- ۱ - در سال -۱۳۶۰- مردم فقیر تیوتاش با کمال ایثار و فدا کاری با کمترین امکانات موجود و در زمان جوش و خروش جنگ علیه روسها مدرسه دینی شان را بنیاد گذاشته و ساخت و ساز ان را تکمیل می نما یند و هم اکنون مورد استفاده جو انان و دانشجو یان دینی و علمی قرار دارد .
- ۲ - نو سازی مدرسه دینی و علمی چهار ده -- این مدرسه یکی از قدیمی ترین حوزات علمی دره صوف است که در سال -۱۳۲۳-توسط مردم منطقه تأ سیس گردیده بود و در سال -۱۳۶۶ باز هم نو سازی و گسترش یا فته است.این نو سازی در زمانی شروع و انجام یافته است که دره صوف بعلا وه تحمل ویرانیهای جنگ در بد ترین مو قعیت اقتصادی و خشکسالی قرار داشت اما مردم این منطقه که در طول انقلاب و جهاد -۱۳۰- نفر شهید و-۳۰- نفر مجروح جنگی و معلول داد ه اند برای نو سازی و گسترش مدرسه علمی به علا وه کار روزانه و دسته جمعی مبلغ هشتصد هزار افغانی پول نقد برای باز سازی این مر کز علمی کمک و مساعدت نموده است. این مبلغ در این زمان برای مردم چهار ده یک سرمایه بسیار بزرگ و هنگفت بحساب می اید.حساسیت عاشقانه و اگا هانه ی مردم نسبت به مدارس دینی شان نشانه روشن از علا قه عمیق مردم به مراکز علمی و رونق دهی مسایل فرهنگی می باشد انها که در غیبت دولت و حکومت و در زمان محرومیت از امتیازات تعلیمی و فرهنگی دولتی برای جان دهی به جریان علمی و فکری فر زندان خود همت می گمارند بدون شک در تاریخ جای مناسب را برای شان اماده کرده و قابل قدر برای همه می با شند .
بافت اجتماعی واداری هزاره دره صوف :
هزاره های شیعه دره صوف از نگاه تقسیمات سیاسی اداری و بافت مقرر اجتماعی و مردمی به سه دسته ی بزرگ و بقرار ذیل تقسیم و شنا خته می گردد .
. * دیمیرداد-- * دسته ی یو سفی هزاره -- * دسته ی سر ولنگ- دایمیرداد: این دسته ی از هزاره ها در جنوب و جنوب غرب دره صوف قرار دارند . دایمیرداد همانگونه که از نگاه جمعیت بزرگترین دسته ی از هزاره ها را تشکیل می دهد .منطقه دای میرداد از نگاه جفرافیایی نیز وسیعترین منطقه دره صوف را در برگرفته است. منطقه دایمیرداد از تنگی حسنی اغاز و تا مرزهای بلخاب و یکاولنگ ادامه می یابد. دایمیرداد با-۳۲۰۰۰- نفر جمعیت پر نفوس ترین دسته ی هزاره ی دره صوف بحساب می اید. دسته ی دایمیرداد خود به پنج بخش کوچک تقسیم می گردد که به طور خلا صه بدین قرار شرح داده می شود. -۱- کو ته دایمیرداد این بخش از قریه های ذیل تشکیل می گردد.-۱-شولونک -۲- زرد سنگ -۳- کهنه قلعه -۴- گوردره -۵- سوته -۶- ماهی خانه -۷-نوقلعه -۸-دو ابی -۹- اهنگران -۱۰- خوال. -- گفتنی است که قریه شولونک که در -۸۰- کیلو متری مرکز دره صوف قرار دارد این ولسوالی را به گل ورز ولسوالی بلخاب از ولایت سر پل و قریه زرد سنگ - دره صوف را به قریه های پودینه تو و هزار چشمه یکا ولنگ متصل می گرداند. رود خا نه ی اصلی دره صوف از کوهپایه های همین منطقه سر چشمه گرفته و بجریان میاید.تعداد نفوس مردم کوته دایمیرداد مجمو عا به -۵۰۰۰- پنج هزار نفر می رسد منطقه کوته از اول انقلاب تا هنوز -۳۰- نفر شیهد دا شته اند کو ته دایمیرداد دارای دو باب مدرسه علمی و دینی و یکباب مکتب ابتدایی دولتی می باشد .
- ۲ - چهار ده : قریه های که چهار ده و یا چهار دره را تشکیل می دهد بدین قرار است. -۱- مسجدک -۲- سفید خاک -۳- ده محمد بیک -۴- سربوم بالا -۵- سربوم پائین -۶- یو چرگان-۷ شیره—چهار ده در-۵۰- کیلومتری مرکز دره صوف قرار دارد این منطقه از طرف جنوب شرقی دره صوف را به منطقه هاجر از ولسوالی کهمرد بامیان متصل می نماید این منطقه دارای یکباب مدرسه علمی و یکباب مکتب متوسطه دولتی و جدید می باشد و تعداد نفوس چهار ده به -۶۰۰۰- نفر می رسد. مردم چهار ده در اغاز قیام هماهنگ با مردم تور دایمیرداد در تاریخ -۲۵- دلو-۱۳۵۷-درفش قیام را علیه کمونیستهای حاکم بدوش گرفته و مبارزات شان را اغاز نمودند و تا هنوز همان گونه که گفته شد-۱۳۰- نفر از مردم چهار ده در مبارزات ازادی بخش شان به شهادت رسیده اند و تعداد -۳۰- نفر هم معلول گردیده اند عالم دینی چون شهید علی اکبر نهضت و شمس الدین فهیمی وشیخ غلام علی سر جنگ و شهید محمد کاظم مجید از ان شهيدان گرانقدر می با شند .
- ۳ - چهار قشلاق : این بخش ازدایمیرداد از قریه های ذیل تشکیل می گردد.-۱-لیله -۲- قوبی -۳- رشک -۴- بینی منگ -۵- دهنه ناور -۶- صد مرده -۷- زیر شهر -۸- دهن کاردو -۹- گوساله خانه -۱۰- کمج. این مجمو عه از قریه ها در محاسبات اداری و قومی دایمیرداد به چهار قشلاق معروف است. بنی منگ زادگاه عالم و مبلغ معروف شیخ عبدالحکیم -شیخ قدم- و کمج زادگاه عالمانی چون مرحوم شیخ علی شفا و شیخ محمد نبی میبا شند. تعداد شهدای چهار قشلاق به -۱۳۰- نفر و معلولین ان -۳۰ نفر می رسد.چهار قشلاق دارای یکباب حوزه علمیه و یکباب مکتب ابتدائی است . جو یبار کوچک که از قره ناور ییلاق زیبای چهار قشلاق سرچشمه می گیرد بعد از مشروب کردن دره سر سبز لیله و قوبی در منطقه رشک به رود خانه اصلی دره صوف که از کو ته ی دایمییرداد جریان می یابد ملحق می گردد. بخش چهار قشلاق دارای-۵۵۰۰-نفر نفوس می با شد .
- ۴ - تور : تور منطقه ی است که معدن معروف ذغال سنگ دره صوف را در دامن دارد و این منطقه از قر یه های ذیل تشکیل می گردد. -۱- معدن -۲- سرباغ -۳- جوی لطیف -۴- گاو مرگی -۵- مرک -۶- گم چشمه۷-۷- زیر سنگ -۸- پشت سنگ -۹- سر تور -۱۰- جوی زاغ -۱۱- بیخ سنگ .-- مردم دلا ور تور از اغازگران قیام و انقلاب است که بطور همزمان با مردم چهار ده در -۲۵- دلو-۱۳۵۷- پرچم قیام و انقلاب را بر افراشتند و درین راه -۴۰- نفر شهید و-۴۰- نفر مجروح ومعلول داده اند تعداد نفوس منطقه تور-۵۵۰۰- نفر می باشد. این منطقه دارای یک باب مکتب متوسطه می باشد. قریه ی مرک تور زادگاه مجاهد دلاور و اولین قومندان مقاومت مردمی دره صوف محمد حسین تحویلدار می با شد .
- ۵ - پسقول دایمیرداد :: پسقل دایمیرداد در جنوب غرب مرکز دره صوف واقع و از قریه های ذیل تشکیل گردیده است . -۱- سرخده -۲- این قریه بزرگ -دره صوف را به تل عاشقان و تگاب تخت بلخاب متصل می سا زد.-۳- زهرا -۴- بلوچ -۵-اویبلاق -۶-اب لوخک -۷-گردنه اینمنطقه از قریه های کوچکتر زیر تشکیل می گردد.سری شلو -۲- شاوان -۳- سری چپل -۴-قشلاق میانه -۵- قشلاق بالا -۶-روم -۷ چهار مغزک . از مجموع منطقه ی پسقل دایمیرداد تا هنوز-۴۰- نفر شهید و -۲۰- نفر دیگر معلول و مجروح ثبت گردیده است. این منطقه دارای -۷۰۰۰- نفر نفوس می باشد. مرحوم اخوند دوست محمد که از علمای بزرگوار و خدمتگزار دره صوف بحساب می اید از قشلاق او یبلاق پسقل می با شد. پسقل دارای دو باب مدرسه ی دینی و یکباب مکتب ابتدایی دولتی می باشد. حسین علی شریفی از علمای بزرگ و متنفذ فعلی دره صوف از اویبلاق پسقل می با شد. اما بعلاوه ی انچه گفته امد تعداد از قریه های پراکنده و خرد و بزرگ دیگر که در مناطق مرکزی و غربی دره صوف واقع است از مربوطین دسته ی دایمیرداد بحساب می اید. مثل قر یه های-۱-ارغاوک -۲-گل دره -۳- علیمیران -- غاشو -۵- پشت سبز-۶- جمبوغه سرولنگ . مجموع نفوس این قریه ها به سه هزار نفر می رسد از این مجمو عه بیش از بیست نفر شان شهید و-۱۰- نفر معلول گردیده است. دسته ی دوم از مردم هزاره ی شیعه دره صوف بنام دسته سر ولنگ یاد می گردد. که از منا طق ذیل تشکیل می شود . -۱- چپچل این منطقه از قریه های کوچک تری متشکل است -۱- لیجک -۲- قشلاق میانه -۳- چپچل -۴- دهنه تلخ دهی -۵- قشلاق عزیز -۶- قریه تنگی یعقوب -۷- تحت جوی -۸- دهن چهار توت -۹- مرکز قلعه -۱۰- دهنه کشکک -۱۱- تاقچی خانه -۱۲- سرولنگ میانه -۱۳- قریه نوروز خان -۱۴- قریه نانوایا -۱۵- قریه پای حیدر کوتل -۱۶- خوال چهار مغز -۱۷- قشلاق پای کوتل میر حسین -۱۸- قریه دهن شو راب -۱۹- پای کو تل -۲۰- دهن جنگل قل بخش سرو لنگ -۲۱- زیرکی این منطقه مر کب است از قشلاق -۱- سلا ما -۲- سفید قلا -۳- جیم قلا -۴- قشلاق حسین علی خو جیین - ۲۲- منطقه شو راب-شوراب که از قریه های دیگر تشکیل می شود. -۱- سر شو راب -۲- قریه ریگگ چشمه -۳- قریه علی محمد -۴- سه خان چشمه -۵- قریه سر کوتل -۶- گلگ مرده . دسته سرولنگ تاهنوز -۱۰۰- نفر شهید داده اند و این دسته دارای-۳۰۰۰- جمعیت می با شد امید است که این خلاصه و اطلا عات پراکنده که با هم کاری دوستان و یاران در باره هزاره های شیعه دره صوف ترتیب و تدوین گردیده است مورد نظر خو انندگان قرار بگیرد.درفصل اینده در باره معدن ذغال سنگ دره صوف نیز معلوماتی ارائه می شود امید است که مورد توجه خو اننده ارجمند قرار بگیرد چون صحبت نمودن از دره صوف بدون یاد اوری از معدن بزرگ و نمونه ان بی لطفی خواهد بود و از طرفی نوشته و تحقیق مان ناقص خواهد ماند لذا شما را برای بررسی در باره معدن ذغال سنگ ان منطقه دعوت می نمایم با ما باشید .
قضاوت از ببننده ها:
